“Οι κίνδυνοι από νοσήματα που προκαλούνται από διαβιβαστές θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια”
Tέσσερα σημαντικά ερωτήματα τέθηκαν σε Έλληνες και ξένους επιστήμονες, στο 2ο σεμινάριο του κύκλου διαδικτυακών σεμιναρίων που διοργάνωσε η Οικοανάπτυξη στις 16 Δεκεμβρίου 2022:
- Ποια είναι η πιο σημαντική ασθένεια, μεταδιδόμενη από κουνούπια το 2022, στη χώρα σας ;
- Ποιες οι δράσεις αντιμετώπισης ;
- Υπάρχουν προγράμματα αντιμετώπισης που υλοποιούνται σε τακτή βάση; υπάρχουν έκτακτες δράσεις ;
- Ως μέλος της EMCA μπορείτε να υποδείξετε τρόπους με τους οποίους η τεχνολογία μπορεί να στηρίξει την καταπολέμηση κουνουπιών;
Το 2ο webinar παρακολούθησαν συνολικά περισσότερα από 280 άτομα (με αυξημένη συμμετοχή συγκριτικά με το πρώτο), εκ των οποίων οι 90 ήταν στελέχη και εργαζόμενοι της Οικοανάπτυξης.
Οι απαντήσεις του ομότιμου καθηγητή της Σχολής Δημόσιας Υγείας Tάκη Παναγιωτόπουλου, της καθηγήτριας Μικροβιολογίας του ΑΠΘ Άννας Παπά, του δρ. Βιολογίας και προέδρου της «Οικοανάπτυξης» Σπύρου Μουρελάτου, της Ιταλίδας καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης Αlessandra de la Torre, του διευθυντή επιχειρήσεων της Ε.Ι.D. MED της Γαλλίας Gregory L’Ambert, και του καθηγητή Jonas Schmidt-Chanasit από το Bernhard-Nocht-Institut für Tropenmedizin της Γερμανίας σκιαγράφησαν την αύξηση των απειλών στην δημόσια υγεία από ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια στην Νότια Ευρώπη.
Culex pipiens, Aedes Albopictus, Aedes aegypti, Anopheles spp είναι τα κυρίαρχα είδη που απειλούν με επιδημίες την Γηραιά Ήπειρο ενώ έχουν καταγραφεί άλλα 4-5 χωροκατακτητικά είδη που σχετίζονται με την μετάδοση αρμποϊών στον άνθρωπο. Tα τέσσερα επικρατέστερα πάντως μπορούν να προκαλέσουν 8 διαφορετικές νόσους (και επιδημίες) όπως αυτές του ιού του Δυτικού Νείλου, του δάγκειου πυρετού, της Chikungunya, της ελονοσίας, του κίτρινου πυρετού, του ιού Ζίκα, της ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας και της Lymbatic Filariasis.
Από τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν :
- Για την Ελλάδα και την Ιταλία ο ιός του Δυτικού Νείλου συνιστά την μεγαλύτερη απειλή.
- Στην Γαλλία δεν αντιμετωπίζει προς το παρόν ιδιαίτερα προβλήματα, έχει όμως να αντιμετωπίσει αυξημένα περιστατικά δάγκειου πυρετού και άλλων αρμποϊών που μεταδίδονται από κουνούπια
- Στην Γερμανία ο ιός του Δυτικού Νείλου έκανε την εμφάνισή του το 2018 στα ΝΑ της χώρας αλλά μέχρι τώρα η χώρα δεν έχει αντιμετωπίσει σοβαρά περιστατικά. Η χώρα επιχειρεί να αναπτύξει μηχανισμούς επιτήρησης και στην Νοτιοανατολική περιοχή που έκανε την εμφάνισή του ο ιός του Δυτικού Νείλου.
- Η Ελλάδα από το 2010 που εκδηλώθηκε η πρώτη επιδημία του ιού του Δυτικού Νείλου έχει αναπτύξει ένα σταθερό μηχανισμό επιτήρησης και ελέγχου της νόσου. Σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζει τα υψηλότερα στάνταρ επιτήρησης και καταπολέμησης κουνουπιών με τη χρήση νέων τεχνολογιών, πρωτοπορεί σε καινοτόμες εφαρμογές στον συγκεκριμένο τομέα και διαθέτει την ισχυρότερη τεχνογνωσία. Κατά την διάρκεια της εισήγησής του μάλιστα στο σεμινάριο, ο καθηγητής Jonas Schmidt επισήμανε ότι στον τομέα της καταπολέμησης οι άνθρωποι στη Βόρεια Ελλάδα (όπου ενδημεί από το 2010 ο ιός του Δυτικού Νείλου) είναι εξαιρετικά γρήγοροι στην αντιμετώπιση απέναντι στην εμφάνιση επιβεβαιωμένου κρούσματος.
Για την Ευρώπη και όλο τον κόσμο το κουνούπι παραμένει και σήμερα ο μεγαλύτερος φονιάς των ανθρώπων. Στο διάβα της ύπαρξης και της ιστορίας του ανθρώπου έχει προκαλέσει τις μεγαλύτερες απώλειες στον πληθυσμό ακόμα κι από τον μέγιστο των φονιάδων στη φύση, που είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Το 2016 μια επιστημονική εκτίμηση απέδιδε 780 χιλιάδες θανάτους σε νόσους που μεταδόθηκαν από κουνούπια ενώ οι θάνατοι από τον άνθρωπο υπολογίστηκαν σε 546 χιλιάδες.
Ελλάδα: Ο ομότιμος καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας Τάκης Παναγιωτόπουλος για την εξάπλωση των κουνουπιών και των ασθενειών τους στην Ευρώπη
Παρουσιάζοντας στοιχεία για την υφιστάμενη εικόνα της δημόσιας υγείας σε Ευρώπη και Ελλάδα συγκριτικά με την πορεία της πανδημίας που έχει προκαλέσει ο κορονοϊός, αλλά και στοιχεία για την εξάπλωση των κουνουπιών στην Ευρώπη και στον κόσμο, ο ομότιμος καθηγητής Τάκης Παναγιωτόπουλος επισήμανε ότι «μετά τον covid τα πάντα είναι αλλιώς στον τομέα της δημόσιας υγείας. Τα μοντέλα πρόβλεψης και επιτήρησης έγιναν μέρος της καθημερινής μας ζωής ανέφερε χαρακτηριστικά και τόνισε «την κρίσιμη σημασία της επιδημιολογικής παρατήρησης απέναντι στις επιδημίες, την ατομική ευθύνη και το υποστηρικτικό περιβάλλον στην υγεία (που εκτινάχθηκαν μεταξύ των παραγόντων πρόληψης κατά την διάρκεια της πανδημίας), καθώς και την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και την χρήση των μοντέλων πρόβλεψης για την εκτίμηση των κινδύνων».
«..Βρισκόμαστε, πρόσθεσε, σε μια κατάσταση όπου η θερμοκρασία στον πλανήτη και στην Ευρώπη ειδικότερα αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς τον τελευταίο αιώνα. Από το 1970 και μετά η αύξηση αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη. Αναμένουμε οι κίνδυνοι από νοσήματα που προκαλούνται από διαβιβαστές να αυξηθούν στους χρόνους που έρχονται κι όχι να μειωθούν ενώ επισήμανε ότι η Covid-19 έχει απορροφήσει πόρους και υπάρχουν ανησυχίες ότι πολλά νοσήματα όπως η ελονοσία μπορεί να πουν σε δεύτερη μοίρα».
(δείτε το απόσπασμα εδώ)
Ελλάδα: Η Καθηγήτρια Μικροβιολογίας του ΑΠΘ Άννα Παπά για την 12ετή παρουσία του ιού Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα και τις επιδημίες
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο σεμινάριο της 16ης Δεκεμβρίου από την καθηγήτρια Μικροβιολογίας του ΑΠΘ Άννα Παπά, το 2022 σε έντεκα χώρες της Ευρώπης εμφανίστηκαν περιστατικά του ιού του Δυτικού Νείλου, του ιού που μεταδίδεται από κουνούπια του είδους Culex Pipiens. Σε τέσσερις χώρες (Ιταλία, Ελλάδα, Ρουμανία, Σερβία) καταγράφηκαν συνολικά 1141 περιστατικά, 121 θάνατοι {σ.σ. η διεθνής ιατρική κοινότητα καταγράφει τα νευρολογικά περιστατικά (πχ εγκεφαλίτιδες) που προκαλεί ο ιός του Δυτικού Νείλου. Ένα περιστατικό εγκεφαλίτιδας από τον ιό του δυτικού Νείλου αντιστοιχεί σε 100 περιστατικά ασυμπτωματικής ή ήπιας νόσησης. Τέτοια περιστατικά ασυμπτωματικής ή ήπιας νόσησης καταγράφηκαν το 2022 σε Ουγγαρία, Γερμανία, Κροατία, Αυστρία, Ισπανία, Γαλλία, Σλοβενία.
Μελετώντας το παρελθόν του ιού του Δυτικού Νείλου σε Ελλάδα, Ευρώπη και τον κόσμο η κα Παπά επισήμανε ότι χρονιά ορόσημο θεωρείται το 1999 όταν ο ιός «μετανάστευσε» και στην Αμερική και «ο κόσμος συνειδητοποίησε ότι παρ’ όλα τα μέτρα που λαμβάνονται δεν μπορεί να εξαφανιστεί».
Το 2018 παρουσιάστηκε η μεγαλύτερη έξαρση της νόσου στην ευρωπαϊκή ήπειρο (σε πέντε χώρες). Μια διεπιστημονική ευρωπαϊκή μελέτη την ίδια χρονιά εντόπισε ότι η διασπορά των περισσοτέρων στελεχών του ιού προήλθε από περιοχές της Ουγγαρίας. Ειδικά στην Βόρεια Ελλάδα καταγράφηκαν τρία τέτοια εισαγόμενα στελέχη που προστέθηκαν στο υπάρχον στέλεχος Νea Santa το οποίο εντοπίστηκε (το 2010) στην πρώτη για την Ελλάδα επιδημία ιού του Δυτικού Νείλου κι από τότε ενδημεί στη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η παρακολούθηση των στελεχών ως μεθοδολογία είναι πανομοιότυπη με την παρακολούθηση των στελεχών του Sars Cov-2. Στα 12 χρόνια κυκλοφορίας του ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα ο αριθμός των νευρολογικών περιστατικών πλησιάζει τα 1000, με 229 θανάτους (οι περισσότεροι ηλικιωμένοι).
(δείτε το απόσπασμα εδώ)
Ιταλία: Η καθηγήτρια Αlessandra de la Torre, για τον ιό του Δυτικού Νείλου, την Chikungunya και τα μέτρα επιτήρησης
Στην Ιταλία ο ιός του Δυτικού Νείλου που μεταδίδεται από τα Culex Pipiens συνιστά και το 2022 την μεγαλύτερη απειλή για την δημόσια υγεία. Η Αlessandra de la Torre επισήμανε ότι ο ιός του Δυτικού Νείλου εδώ και μερικά χρόνια θεωρείται ενδημικός στην Ευρώπη και στη βόρεια Ιταλία. «Φτάνουμε σχεδόν τα 1500 κρούσματα στην Ευρώπη και σχεδόν τα 600 στην Ιταλία. Η κλιματική κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά την επιδημιολογία και προκαλεί πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπινων κρουσμάτων. Στην Ιταλία, πάντα συγκεντρώνεται κυρίως στο βορρά, αλλά αυτόν τον χρόνο(2022)- όπως είπε- παρατηρήθηκαν κρούσματα στην Νότια Ιταλία και στα νησιά. Βάσει του εθνικού σχεδίου της χώρας γίνεται επιτήρηση ενώ έχουν ενσωματωθεί και περιοχές χαμηλού κινδύνου με τη χρήση ζώων δεικτών (κυρίως πτηνά).
Για την αντιμετώπιση ωστόσο του ιού του Δυτικού Νείλου στην Ιταλία συνιστάται η εξάλειψη των εστιών παραγωγής προνυμφών (προνυμφοκτονία) και προώθηση των μέτρων ατομικής προστασίας. Μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις θεωρείται απαραίτητη η ακμαιοκτονία αλλά επειδή τα μέσα ενημέρωσης έδωσαν μεγάλη προσοχή στα φετινά περιστατικά, πολλοί φορείς της δημόσιας διοίκησης υλοποίησαν δράσεις ακμαιοκτονίας. Για τις άλλες νόσους που προκαλούνται από κουνούπια η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Ρώμης επισήμανε ότι η Ιταλία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που αποικίστηκε από το Aedes Albopictus ενώ έχουν αναφερθεί άλλα δύο χωροκατακτητικά είδη , το Aedes koreicus και το Aedes japonicus- διαβιβαστές εξωτικών αρμποϊώσεων όπως είναι ο δάγκειος, η chikungunya, ο Zika, η ιαπωνική εγκεφαλίτιδα απ τις οποίες η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα δημόσιας υγείας. Η Ιταλία βρέθηκε μπροστά σε δύο επιδημίες chikungunya το 2007 και το 2017 και μια από τις μεγάλες περιοχές που επηρεάστηκε ήταν γύρω από την Ρώμη ενώ το 2020 παρουσιάστηκε μια μικρή επιδημία δάγκειου πυρετού.
Στην περίπτωση εμφάνισης κρούσματος όπως είπε η ίδια δεν γίνονται επεμβάσεις καταπολέμησης αλλά συνιστάται ενημέρωση των γιατρών και επιδημιολογική παρατήρηση, παρακολούθηση του πληθυσμού των διαβιβαστών στα σημεία εισόδου και σε κάποια hotspots ή σε άλλες κρίσιμες τοποθεσίες ενώ αυξάνεται η εκπαίδευση, η εξάλειψη εστιών παραγωγή προνυμφών και η χρήση ζιζανιοκτόνων οποτεδήποτε παρατηρούνται υψηλές πυκνότητες κουνουπιών.
(δείτε το απόσπασμα εδώ)
Γαλλία: Gregory L’Ambert, διευθυντής της Ε.Ι.D. MED «Οι Γάλλοι ανησυχούν για τον δάγκειο κι όχι τον ιό του Δυτικού Νείλου»
Στην Γαλλία, ο ιός του Δυτικού Νείλου που κυκλοφορεί από το 2000 έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα και θεωρείται περισσότερο απειλή για τα ιπποειδή που ζουν σε υγροτόπους και λιγότερο για τους ανθρώπους. Σύμφωνα με το διευθυντή της Ε.Ι.D. MED δεν θεωρείται ακόμη ασθένεια μείζονος σημασίας στη Γαλλία, αν και η κυκλοφορία του είναι πολύ απρόβλεπτη και εγείρει πολλά ερωτήματα στις υγειονομικές και κτηνιατρικές αρχές.
Οι φορείς δημόσιας υγείας στην Γαλλία εστιάζουν περισσότερο στις ασθένειες που σχετίζονται με το Aedes albopictus, δηλαδή στο δάγκειο πυρετό κι ακολουθούν Chikungunya και Zika. Η Γαλλία είχε μια κακή εμπειρία με την chikungunya το 2005-2007 στο νησί Reunion ενώ ο δάγκειος πυρετός είναι μια ασθένεια που μπορεί να αποβεί μοιραία, ιδιαίτερα για τους πιο ευάλωτους ανθρώπους. Προκάλεσε 9 επιδημικά συμβάντα στη Νότια Γαλλία, με τρία συμβάντα πολύ κοντά στα ιταλικά σύνορα να προκαλούν τουλάχιστον 50 μολύνσεις στον πληθυσμό, σε διάστημα μεγαλύτερο των δύο μηνών.Ο αριθμός των συμβάντων (δηλαδή πρακτικά των αυτόχθονων μεταδόσεων) αυξάνεται από έτος σε έτος.
Όσον αφορά την καταπολέμηση τα περισσότερα έργα υλοποιούνται στην Νότια Γαλλία (με ευθύνη των δήμων) και η EID Méditerranée ελέγχει τα κουνούπια στα έλη για περισσότερα από 60 χρόνια. Παρεμβαίνει κατά μέσο όρο σε 300.000 στρέμματα, με αεροπλάνα, ελικόπτερα, φορτηγά, τετράτροχα κ.α. και ο προϋπολογισμός που διατίθεται είναι περίπου 12 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, αλλά το εισόδημα του τουρισμού και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης είναι ακόμη πιο σημαντικά.
Η καταπολέμηση των κουνουπιών βασίζεται στην προνυμφοκτονία, με εφαρμογές Bti στους υγροτόπους που παράγουν κυρίως Aedes caspius και Aedes detritus είτε με απευθείας εφαρμογή είτε με εξάλειψη στην αναπαραγωγή.
(Δείτε το απόσπασμα εδώ)
Γερμανία: Jonas Schmidt-Chanasit «Πρέπει να γίνουμε πιο γρήγοροι έναντι του κινδύνου επιδημίας όπως οι Έλληνες στην Βόρεια Ελλάδα»
Στην Γερμανία οι αριθμοί προς το παρόν δεν εμπνέουν ανησυχία αλλά για τον καθηγητή Jonas Schmidt-Chanasit αυτό δεν είναι αρκετό.
Ήδη ο ιός του Δυτικού Νείλου αιφνιδίασε κατά κάποιο τρόπο την επιστημονική κοινότητα καθώς όλοι ανέμεναν την εμφάνισή του στην νοτιοδυτική περιοχή όπου κυλάει ο Ρήνος και υπάρχουν πολλοί υγρότοποι αλλά αυτός εμφανίστηκε στην ΝΑ Γερμανία. Ο Γερμανός ειδικός, επισήμανε ότι η νοτιοδυτική περιοχή είναι η μόνη περιοχή στη Γερμανία όπου η καταπολέμηση κουνουπιών έχει καθιερωθεί εδώ και πολλές πολλές δεκαετίες. Σε άλλες περιοχές δεν υπάρχει επαγγελματική καταπολέμηση κουνουπιών.
«Είμαστε, σημείωσε χαρακτηριστικά, λίγο πιο αργοί στη Γερμανία, ειδικά όταν συγκρίνουμε τον χρόνο ανίχνευσης και τα αντίμετρα στην Ελλάδα ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα της στο οποίο είναι εξαιρετικά (γρήγοροι), μία- δύο μέρες, αυτές που είναι απαραίτητες. Εάν αυτό το χρονικό διάστημα (εν της αντίδρασης) είναι πολύ μεγάλο, τότε είναι πραγματικά δύσκολο να είναι αποτελεσματική η καταπολέμηση κουνουπιών στην συγκράτηση της επιδημίας.
Αναφερόμενος σε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης στη Γερμανία, είπε ότι αυτό είναι επίσης πολύ αργό, πήρε πάρα πολύ χρόνο ενώ είναι πολύ σημαντικό αυτό να γίνεται επίσης σε επαγγελματική βάση. Όπως το κάνουν- πρόσθεσε- για παράδειγμα οι συνάδελφοι στην Ελλάδα, σε επαγγελματική βάση γιατί ο χρόνος είναι κρίσιμος. Δεν μπορούμε να περιμένουμε δύο ή τρεις εβδομάδες.
Τέλος εξέφρασε την ικανοποίησή του που το Γερμανικό Ινστιτούτο είναι μέλος του δικτύου EYWA που συνδυάζει μια πολύ ευρεία τεχνογνωσία, κτηνιάτρους, εντομολόγους, άτομα από το χώρο «οι οποίοι ξέρουν πραγματικά πώς να κάνουν την καταπολέμηση κουνουπιών, γιατί είναι ιατρικός ο σκοπός. Και αυτό είναι ξεκάθαρο. Όταν πρέπει να καταπολεμήσουμε μια ασθένεια, χρειαζόμαστε μία ενιαία προσέγγιση για την υγεία».
(Δείτε το απόσπασμα εδώ)